Wpisany przez M. Błaszyk K.Jarosiński,
26 kwietnia 2008 10:36
I.
Kiedy mówimy o ochronie prawnej wytworów ludzkiego umysłu na gruncie polskiego prawa, mamy na myśli ochronę wynikającą z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych lub ustawy - Prawo własności przemysłowej.
Prawo własności przemysłowej przyznaje ochronę między innymi wynalazkom, wzorom użytkowym i wzorom przemysłowym. Zastanówmy się, czy algorytm można zakwalifikować do którejkolwiek z tych kategorii.
Na wynalazki udzielane są patenty. Wynalazkami w rozumieniu ustawy - Prawo własności przemysłowej nie są, między innymi, odkrycia i teorie naukowe oraz metody matematyczne, a także programy do maszyn cyfrowych. Algorytm, nawet zaimplementowany do programu komputerowego, nie stanowi wynalazku w rozumieniu polskich przepisów regulujących własność przemysłową.
Algorytmu nie można także traktować jako wzoru użytkowego. Wzorem użytkowym jest bowiem tylko nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Trwała postać przedmiotu oznacza, że musi on mieć charakter materialny, a algorytm w żadnej postaci się nie zmaterializuje.
Algorytmu nie można również postrzegać jako wzór przemysłowy, którym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Program komputerowy został wprost wykluczony przez ustawodawcę z kategorii wzorów przemysłowych, tym bardziej więc implementacja algorytmu nie może być uważana za wzór przemysłowy.
II.
Na gruncie ustawy - Prawo własności przemysłowej algorytm nie jest chroniony. Jak przedstawia się więc możliwość ochrony algorytmu na gruncie prawa autorskiego? Otóż wszelkie wątpliwości rozwiewa brzmienie art. 1 ust. 21 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym zapisem ochroną nie są objęte idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Algorytmy, jako takie, nie są więc objęte ochroną prawnoautorską.
III.
Odrębną kwestią jest, czy program komputerowy stanowiący integralną, niezbędną część wynalazku - wytworu materialnego lub sposobu działania, decydującą o jego przemysłowym zastosowaniu podlega ochronie patentowej. Wydaje się, że w pewnym zakresie podlega. Prawo własności przemysłowej chroni treść rozwiązania technicznego, jakim jest wynalazek. Jak pisze Jerzy J. Włodek: "(...) ogólne opracowanie (transformacja) programu komputerowego (będącego tworem lingwistycznym), wyrażone językiem naturalnym (również wzorami matematycznymi), spełniające kryterium nadawania się do przemysłowego stosowania (art. 27 Pwp), na przykład w postaci wykorzystania jako sposób (zilustrowany siecią działań), w rozumieniu technicznym w jakiejkolwiek dziedzinie przemysłowej, może być rozważony przez zgłaszającego jako przedmiot zgłoszenia wynalazku"1.
Dokonując zgłoszenia wynalazku w celu uzyskania ochrony patentowej określonego rozwiązania, czy tez procesu technologicznego zawierającego jako integralną część unikatowe oprogramowanie należy rozważyć dwie elementarne kwestie. Po pierwsze, czy rozwiązanie będące przedmiotem zgłoszenia spełnia kryteria przyznania ochrony patentowej a także, czy w zastrzeżeniach patentowych sformułowano optymalny zakres ochrony której dochodzimy. Po drugie zaś należy wziąć pod rozwagę, czy w prawidłowy sposób przedstawiono tekstowo i graficznie wynalazek. Należy jednak zawsze pamiętać, że ochronie patentowej podlega cały wynalazek zawierający jako część składową unikalne rozwiązanie komputerowe wraz z programem, najczęściej sterowniki. W przypadku zgłaszania wynalazku, którego przedmiot stanowi sposób wykonania pomiaru, sterowania czy produkcji, którego elementem jest sprzęt komputerowy koniecznym jest ograniczenie informacji o sprzęcie komputerowym. Stąd jak pisze J.J. Włodek "zachodzi potrzeba dokonania drugiego, samodzielnego zgłoszenia sprzętu komputerowego, którego przedmiotem będzie jedynie unikalny sprzęt komputerowy wraz ze swoim oprogramowaniem"2.
IV.
Szczególnie silną ochronę prawnoautorską ustawodawca przyznał programom komputerowym, zaznaczając jednakże, że idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, nie podlegają ochronie. Program komputerowy, czy chociażby jego część traktowana jest jak utwór literacki. Oznacza to, że osoby trzecie bez zezwolenia twórcy udzielonego w formie licencji, ewentualnie wejścia w prawa twórcy na skutek przeniesienia praw autorskich, nie mogą utrwalać i zwielokrotniać całości lub części programu, wprowadzać do obrotu jego oryginału lub kopii. W stosunku do programów komputerowych ustawodawca nie przewidział możliwości korzystania z utworu już rozpowszechnionego na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Tak więc osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub w stosunku towarzyskim nie mogą korzystać z jednej kopii oprogramowania. Użytkownikowi, który nabył prawo do korzystania z utworu wolno wykonać jedną kopię zapasową programu, z tym, że nie może być uruchamiana jednocześnie z programem. Ponadto dozwolone jest obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez każdego, kto będąc do tych czynności upoważniony, dokonuje tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego. Ponadto przy zachowaniu określonych wymogów określonych ustawą dopuszczalna jest dekompilacja programu, z jakiego korzystamy, ale to już temat na odrębny artykuł.
1Jerzy J. Włodek, Możliwość dokonywania zgłoszeń wynalazków na rozwiązania zawierające programy komputerowe i środki przetwarzania danych [w:] http://www.patentmen.pl/roz7-3.html
2Ibidem
Kiedy mówimy o ochronie prawnej wytworów ludzkiego umysłu na gruncie polskiego prawa, mamy na myśli ochronę wynikającą z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych lub ustawy - Prawo własności przemysłowej.
Prawo własności przemysłowej przyznaje ochronę między innymi wynalazkom, wzorom użytkowym i wzorom przemysłowym. Zastanówmy się, czy algorytm można zakwalifikować do którejkolwiek z tych kategorii.
Na wynalazki udzielane są patenty. Wynalazkami w rozumieniu ustawy - Prawo własności przemysłowej nie są, między innymi, odkrycia i teorie naukowe oraz metody matematyczne, a także programy do maszyn cyfrowych. Algorytm, nawet zaimplementowany do programu komputerowego, nie stanowi wynalazku w rozumieniu polskich przepisów regulujących własność przemysłową.
Algorytmu nie można także traktować jako wzoru użytkowego. Wzorem użytkowym jest bowiem tylko nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Trwała postać przedmiotu oznacza, że musi on mieć charakter materialny, a algorytm w żadnej postaci się nie zmaterializuje.
Algorytmu nie można również postrzegać jako wzór przemysłowy, którym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Program komputerowy został wprost wykluczony przez ustawodawcę z kategorii wzorów przemysłowych, tym bardziej więc implementacja algorytmu nie może być uważana za wzór przemysłowy.
II.
Na gruncie ustawy - Prawo własności przemysłowej algorytm nie jest chroniony. Jak przedstawia się więc możliwość ochrony algorytmu na gruncie prawa autorskiego? Otóż wszelkie wątpliwości rozwiewa brzmienie art. 1 ust. 21 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym zapisem ochroną nie są objęte idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Algorytmy, jako takie, nie są więc objęte ochroną prawnoautorską.
III.
Odrębną kwestią jest, czy program komputerowy stanowiący integralną, niezbędną część wynalazku - wytworu materialnego lub sposobu działania, decydującą o jego przemysłowym zastosowaniu podlega ochronie patentowej. Wydaje się, że w pewnym zakresie podlega. Prawo własności przemysłowej chroni treść rozwiązania technicznego, jakim jest wynalazek. Jak pisze Jerzy J. Włodek: "(...) ogólne opracowanie (transformacja) programu komputerowego (będącego tworem lingwistycznym), wyrażone językiem naturalnym (również wzorami matematycznymi), spełniające kryterium nadawania się do przemysłowego stosowania (art. 27 Pwp), na przykład w postaci wykorzystania jako sposób (zilustrowany siecią działań), w rozumieniu technicznym w jakiejkolwiek dziedzinie przemysłowej, może być rozważony przez zgłaszającego jako przedmiot zgłoszenia wynalazku"1.
Dokonując zgłoszenia wynalazku w celu uzyskania ochrony patentowej określonego rozwiązania, czy tez procesu technologicznego zawierającego jako integralną część unikatowe oprogramowanie należy rozważyć dwie elementarne kwestie. Po pierwsze, czy rozwiązanie będące przedmiotem zgłoszenia spełnia kryteria przyznania ochrony patentowej a także, czy w zastrzeżeniach patentowych sformułowano optymalny zakres ochrony której dochodzimy. Po drugie zaś należy wziąć pod rozwagę, czy w prawidłowy sposób przedstawiono tekstowo i graficznie wynalazek. Należy jednak zawsze pamiętać, że ochronie patentowej podlega cały wynalazek zawierający jako część składową unikalne rozwiązanie komputerowe wraz z programem, najczęściej sterowniki. W przypadku zgłaszania wynalazku, którego przedmiot stanowi sposób wykonania pomiaru, sterowania czy produkcji, którego elementem jest sprzęt komputerowy koniecznym jest ograniczenie informacji o sprzęcie komputerowym. Stąd jak pisze J.J. Włodek "zachodzi potrzeba dokonania drugiego, samodzielnego zgłoszenia sprzętu komputerowego, którego przedmiotem będzie jedynie unikalny sprzęt komputerowy wraz ze swoim oprogramowaniem"2.
IV.
Szczególnie silną ochronę prawnoautorską ustawodawca przyznał programom komputerowym, zaznaczając jednakże, że idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, nie podlegają ochronie. Program komputerowy, czy chociażby jego część traktowana jest jak utwór literacki. Oznacza to, że osoby trzecie bez zezwolenia twórcy udzielonego w formie licencji, ewentualnie wejścia w prawa twórcy na skutek przeniesienia praw autorskich, nie mogą utrwalać i zwielokrotniać całości lub części programu, wprowadzać do obrotu jego oryginału lub kopii. W stosunku do programów komputerowych ustawodawca nie przewidział możliwości korzystania z utworu już rozpowszechnionego na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Tak więc osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub w stosunku towarzyskim nie mogą korzystać z jednej kopii oprogramowania. Użytkownikowi, który nabył prawo do korzystania z utworu wolno wykonać jedną kopię zapasową programu, z tym, że nie może być uruchamiana jednocześnie z programem. Ponadto dozwolone jest obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez każdego, kto będąc do tych czynności upoważniony, dokonuje tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego. Ponadto przy zachowaniu określonych wymogów określonych ustawą dopuszczalna jest dekompilacja programu, z jakiego korzystamy, ale to już temat na odrębny artykuł.
1Jerzy J. Włodek, Możliwość dokonywania zgłoszeń wynalazków na rozwiązania zawierające programy komputerowe i środki przetwarzania danych [w:] http://www.patentmen.pl/roz7-3.html
2Ibidem
Poprawiony: 26 kwietnia 2008 10:41
Problemem z algorytmami i kodami jest fakt tzw. konwergencji programistyczne j. Optymalny algorytm jest tylko jeden, a więc jest tylko jedna optymalna implementacja. Czyli kto pierwszy - ten ma prawa - nastepni juz nie. To nie jest literatura i tego nie mozna napisac inaczej bo nie chodzi o piekno, ale o efektywnosc, czyli o szybkosc dzialania, czyli o pieniadze. Tak,ze de facto kodów nie powinno się chronic. A wiec i programow, bo program to tylko zestawienie algorytmów. Czyli mamy sprzecznosc ...
praktycznego rozwiązania problemu.Weźmy przykład już historyczny ale wg mnie wydający się dobrą egzemplifikacją poruszanej kwestii. Otóż chodzi o opracowanie metodologii uzyskiwania wzoru funkcji logicznej gdy dana jest kombinacja stanów wejścia i oczekiwanych stanów wyjścia.Jest to przecież stosowane powszechnie w przemyśle.Mamy metodę tablic Carnaugha i np metodę Quinna Mccluskeya. Obaj myśleli jak uzyskać sposób dający się przedstawić w
kilka ściśle wykonanych operacji.Czy patent na swoje
metodologie powinni uzyskać obydwaj czy może programiści implementacji tych metod czy może wszyscy?